Gaat een te veel aan emotie en kortzichtigheid Edam-Volendam op de duur fataal worden?

                                            

KLADBLOK

De gemeente Edam-Volendam fuseert in 2016 met de gemeente Zeevang, waarvan Oosthuizen de belangrijkste kern is. Een van de belangrijkste lokale partijen, Volendam|80, heeft inmiddels aangekondigd dat de nieuwe gemeente de naam Volendam moet krijgen. De bijna geruisloos verlopen fusieprocedure zou daardoor wel eens een heftige discussie kunnen oproepen over de toekomstige naamgeving. Het is voorstelbaar dat inwoners van Zeevang en Edam zich daar niet zonder meer bij neer zullen leggen.

Volendam|80 beroept zich op het feit dat bij fusies de gemeente de naam krijgt van de grootste bevolkingskern. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de fusie tussen Egmond, Schoorl en Bergen, waarbij ‘Bergen’ de naam van de nieuwe gemeente werd. Het is geen wet van Meden en Perzen dat het altijd zo gaat. Andere fusiegemeenten hebben fantasierijke namen gevonden waar iedereen vrede mee kan hebben. ‘Groot Waterland’ is een andere naam die wel gehoord wordt en hint naar een toekomstige verdere fusie met de gemeente Waterland.

Als Volendammer (niet van geboorte) zou ik op historische gronden liever willen kiezen voor de naam Edam. De stad is in de geschiedenis het belangrijkste centrum en naamgever geweest van het stroomgebied van het riviertje IJe. Maar eigenlijk was ik bepaald geen voorstander van die fusie. De gedachtegang erachter, dat een grotere gemeente meer invloed kan uitoefenen, is kortzichtig.  De beide fusiegemeenten hebben gemeenschappelijk dat ze bang zijn voor de dominantie van Purmerend en daar angstvallig afstand van willen houden. De Beemster heeft die angst overwonnen en is een verregaande samenwerking met Purmerend aangegaan, waarbij ze haar zelfstandigheid bewaart.

De formele reactie van de gemeente Purmerend op de voorgenomen fusie laat zien dat Purmerend het wel anders had gewild. De gemeente schrijft: “We merken meer en meer dat wij als Waterlandse gemeenten elkaar nodig hebben om het collectief van onze inwoners ter dienst te blijven. De trend tot decentralisatie en de bezuinigingen, maar ook de discussies over het instellen van de vervoersregio en de eventuele opschaling van de Stadsregio naar omvang op de schaal van MRA zullen onvermijdelijk opnieuw de bestuurlijke afbakening, autonomie en democratische legitimiteit van onze constructies op de proef stellen.”

 Ook de gemeente Waterland nam afstand en schrijft: “Het standpunt van de gemeente Waterland is ongewijzigd, hetgeen betekent dat de gemeente Waterland open staat voor slim samenwerken. Waterland is niet tegen een fusie van Zeevang en Edam-Volendam indien deze fusie de gewenste samenwerking niet vertraagt of zelfs teniet zal doen.”

Purmerend ontwikkelt zich als regiogemeente waar alle belangrijke instellingen van de regio zich hebben gevestigd. Door de omvang van de gemeente beschikt het over een bestuurlijk apparaat dat kwalitatief sterker is dan dat van de omliggende gemeenten. De Beemster heeft daar zijn voordeel mee gedaan. De gemeente Waterland lijkt dezelfde kant uit te denken. Alleen de gemeenten Zeevang en Edam-Volendam lijken hun grote broer uit de weg te willen gaan in de vrees dat hun eigen belang zou kunnen ondersneeuwen.

Ik beschouw de fusie tussen Edam-Volendam en Zeevang dan ook als het armzalig resultaat van kortzichtigheid en emotie en op de lange duur schadelijk voor de inwoners van die gemeenten. Bij de fusie heeft Edam-Volendam niets te winnen. Het zal niet leiden tot een veel betere bestuursondersteuning.  Zeevang heeft wel iets te winnen bij het financieel krachtigere Edam-Volendam, maar het gaat ten koste van de eerder al opgebouwde samenwerking met Purmerend.

Als de fusiegemeente, welke naam die ook zal dragen, op deze weg voortgaat, voorzie ik een gemeente die bestuurlijk en ruimtelijk een ‘span of control’ vergt die tot ‘overstreching’ leidt. De emotionele behoefte aan autonomie zal op den duur ten koste gaan van kwaliteit en budgettaire stabiliteit. Een goed voorbeeld in dit verband is de industriepolitiek. Terwijl Purmerend een groot industriegebied als Baanstee-Noord ontwikkelt dat tot regionale samenwerking uitnodigt, stellen Edam-Volendam en Zeevang prijs op het ontwikkelen van eigen ruimte voor hun industrie en zijn bezig met de uitbreiding van de eigen industriegebieden. Het leidt tot versnippering, onnodige aantasting van groengebieden en de verkeerstechnische ontsluiting ervan zal nooit van hetzelfde hoge peil zijn als van Baanstee-Noord.

De behoefte aan volstrekte autonomie gaat ten koste van samenwerking, zie de opvatting van de gemeente Waterland, en zal de neiging van bijvoorbeeld Purmerend om oog te hebben voor de belangen van het eigenwijze Edam-Volendam-Zeevang niet groot maken. Waarom zou je anders, als de buurgemeente alleen maar samenwerkt op terreinen waarop dat verplicht wordt opgelegd.

De zich ontwikkelende realiteit is dat gemeenten, ter wille van hun inwoners, behoefte hebben aan bestuurlijke ondersteuning die kan bogen op kwaliteit, nuttige netwerken en invloed door schaalgrootte.  De toekomst ligt in verregaande samenwerking zonder de eigen zelfstandigheid geheel op te geven. Samen biedt meer toekomst dan alleen blijven.

De keuze van Volendam|80 voor de naam Volendam voor de nieuwe fusiegemeente lijkt een kwestie van overmoed te zijn die gevoed wordt door het voornemen om baas in eigen huis te blijven en de leiding te nemen.  Een keuze voor behoud in plaats van voor de toekomst. Een keuze voor onvermijdelijke marginalisatie. Angst is een slechte raadgever.