vrijdag 25 april 2014

Het Passieverhaal is geen eenmalige gebeurtenis

                                                                               


Iedere dag ontstaan er vele passieverhalen.
Pas zag ik Jan Dulles weer prachtig zingen in ‘The Passion’. Ik had wat moeite om hem als Jezus te zien. Daarvoor staat zijn schitterend gezongen rol als Judas in de Volendamse uitvoering van ‘Jesus Christ Superstar’ van een aantal jaren geleden me nog te sterk voor ogen. Ik heb wel wat met het lijdensverhaal. Het is een verhaal dat volgens deskundigen met wat aanpassingen is overgenomen van de Numeriërs. Dat hindert mij niet. Integendeel, het geeft het verhaal extra kracht. Het is een uit de ervaringen van vele generaties van mensen geboren visie op de donkere kanten van het leven.

Wie het leven,  zoals het zonder verhullingen in werkelijkheid is, wil leren kennen, wende zich tot het lijdensverhaal. Je leert het leven zien, zoals heel veel mensen dat hebben ervaren. De wereld met zijn farizeeërs, verraders, meelopers, handen in onschuld wassers, soldaten die het beulswerk doen, de zwijgende meerderheid, de opgehitste troepen en de zilverlingen die worden betaald. Het gebeurt iedere keer weer als mensen die macht hebben bedreigd worden door de waarheid en hun schuld proberen te ontlopen door de rollen om te draaien. De onschuldige wordt zondebok en gehangen.
Dat gebeurde ook met Arthur Gottlieb, een werknemer van de NZA (Nederlandse Zorg Autoriteit) die zijn bazen vele malen tevergeefs wees op de vele tekortkomingen in het functioneren van de organisatie. ‘Weggetreiterd door zijn bazen’, kopt mijn krant. Het wegmoffelen van zijn bevindingen en het pesten om hem tot outcast te maken, waren voor Gottlieb een reden om een einde aan zijn leven te maken.   De dood in gedreven door zijn bazen die hun falen liever wegmoffelden.

Het zal niet beter worden, verkondigt John Gray, de Britse filosoof die stelt dat vooruitgang een mythe is en daar veel bewijzen voor aandraagt. Op de avond van Goede Vrijdag luisterde ik tijdens de Filosofienacht naar zijn boodschap en voelde de boosheid in me opkomen. John Gray mag dan gelijk hebben dacht ik, maar dat geeft hem nog niet het recht om de hoop weg te nemen. Als mensen het echt willen, kunnen de dingen veranderen. In het verleden hebben we het misschien niet sterk genoeg gewild of waren we bang zelf vervolgd te zullen worden als we het opnemen voor de waarheid.

Vanmorgen las ik ‘Áfgebrand’  terug, het verhaal dat ik met anderen schreef over de start van de ‘kwestie Bont’. Een Volendams lijdensverhaal, een van de heel vele lijdensverhalen die de wereld kent. Een verhaal dat laat zien dat we er nog lang niet zijn als we de mensen die macht hebben voortdurend laten wegkomen met de brokken die ze maken om zichzelf te beschermen. Arthur Gottlieb krijgt zijn postuum zijn onderzoek naar alle misstanden bij de NZA. Op het nippertje kon worden voorkomen dat de NZA het onderzoek zelf zou doen.

Het rapport ‘Afgebrand’ werd geschreven om de gemeenteraad van Edam-Volendam te bewegen een eigen onderzoek in te stellen. Burgemeester Willem van Beek wist dat te voorkomen. Hij, ex-burgemeester Frank IJsselmuiden en een aantal anderen, hebben een klein lijdensverhaal teweeg gebracht en zijn daar nooit voor ter verantwoording geroepen. Net als ex-burgemeester IJsselmuiden nooit ter verantwoording is geroepen voor zijn nalatigheden bij het voorkomen van de Nieuwjaarsramp en voor het feit dat hij zondebokken zocht om zijn eigen aandeel weg te moffelen.

Het passieverhaal is geen uniek verhaal. Het is een model dat op heel veel situaties past en zich in allerlei gedaanten blijft herhalen. Ieder verhaal heeft zijn eigen farizeeërs, soldaten als beulen, verraders, meelopers, handen in onschuld wassers, opgehitste  troepen en zwijgende meerderheid. In het verhaal ‘Bont’ kan ik ze aanwijzen, stuk voor stuk. De wereld wordt pas beter als we ze niet alleen in dit geval, maar altijd weer opnieuw ter verantwoording roepen.

Ze kunnen ons kwaad doen en zullen dat zeker proberen. Maar zo lang we daar bang voor blijven, krijgt John Gray zijn gelijk.