SKOV, de slangenkuil

                                                                          

Een klokkenluider wilde hij zichzelf niet noemen. Klokkenluiders treden persoonlijk naar buiten. Dat vond hij te risicovol en gaf me wat voorbeelden van mensen binnen de SKOV die in de knel zijn geraakt. Hij maakt zich zorgen om de organisatie waar hij werkt. Het is bijna onmogelijk om intern iets in beweging te krijgen. Mensen zijn bang.

Ventiel

“In Volendam ben jij een soort ventiel”,  zegt hij tegen mij. “ In Volendam steken ze hun nek pas uit wanneer het veilig is. Jij hebt daar niet zo’n last van. Daarom heb ik je opgezocht”. Hij voedt me met een aantal verhalen. De meeste ken ik al. Hij heeft ook een paar documenten bij zich omdat hij heeft gehoord dat ik verhalen wil kunnen checken voor ik er mee naar buiten ga. “Je kent me niet, zegt hij bij het afscheid. Geef ze niks. Ze gaan op zoek. Zelfs mijn voorletter of kleur haar, kan ze al op het spoor zetten.” Hij heeft gelijk. Verschillende mensen die ik tegenkom beginnen te vissen en laten namen vallen. Informanten bescherm ik, ook al betekent het dat veel informatie die ik krijg, als mogelijk herleidbaar, helaas onbruikbaar is.

Cultuur Volendam

De cultuur in Volendam speelt een belangrijke rol als er zich maatschappelijke problemen voordoen die maar niet opgelost worden. Er is helemaal niets aan de hand, hoor ik. Er is wel wat aan de hand, maar het stelt niets voor, hoor ik. De organisatie is compleet verrot, hoor ik. Er krijgen mensen de ‘zwarte piet’, worden tot zondebok gemaakt, hoor ik. Ze verraden elkaar om er zelf beter (veiliger) van te worden, hoor ik. Er zijn heel wat mensen met boter op hun hoofd, hoor ik. Politiek en eigen belang (baan), lopen door elkaar, hoor ik. Het is kras, hoor ik, dat de goedwillenden zich niet hebben verenigd. Maar ja wat wil je met het niet geringe aantal mensen met dubbele petten. Ondertussen ziekt het maar door.

Zieke organisaties

Het is niet zo moeilijk om er chocolade van te maken. Zieke organisaties vertonen allemaal hetzelfde patroon. Het zijn slangenkuilen. De behoefte van mensen om zichzelf veilig te stellen, leidt zelden tot eerzaam gedrag. De waarheid wordt niet zelden geweld aan gedaan.

In feite is de SKOV een mooie organisatie. Opgebouwd met de typische Volendamse ingrediënten van ijver, vlijt en zin voor kwaliteit. Het is een organisatie van professionals. Een organisatie van meesters, bovenmeesters, leraren, bovenleraren en directeuren. Niet het gemakkelijkste volk om leiding aan te geven. Als het niet lekker gaat in zo’n organisatie beginnen mensen zichzelf en hun werk nog meer af te schermen dan in onderwijsorganisaties al gebruikelijk is. Ze spreken elkaar steeds minder aan op wat voor het onderwijs van belang is. Het is een proces dat al lange tijd gaande is. Breng je in veiligheid en je hebt nergens last van.

Besturen met hakbijl en knuppel

Twee mensen uit het toezichthoudend bestuur hadden het idee dat ze het proces wel konden keren. Ze lieten zich benoemen tot uitvoerend bestuurder en gingen, gewapend met een hakbijl en knuppel aan de slag. “Wie niet luistert, moet het maar voelen”, moeten ze hebben gedacht. Ze kozen voor een aanpak die bekend staat als ‘management by incident’ (zonder de daarbij behorende objectief onderzoek) en kozen voor een bevelsstructuur als bestuursstijl. De organisatie moet weten wie de baas is, werd hun motto. Het uit de lucht vallend besluit om de Jozefschool op te heffen was een voorbeeld van de verkeerde aanpak. Na mijn eerste publicatie liet Freek de Boer de redactie van Dichtbij Waterland weten dat ik een ‘reputatie had’. Dat zijn gewoon nette woorden voor: ‘het is een klootzak die niemand serieus hoeft te nemen’. Ik ben wel erger gewend. Het aan de orde stellen van zaken die stinken, geeft de betrokkenen altijd weer aanleiding voor persoonlijke aanvallen op de brenger van slecht nieuws. Mijn humeur lijdt daar niet onder, behalve dan wanneer als ik wat terugroep, ze me voor de rechter slepen. Ondertussen publiceerde ‘Prettig Weekend’ mijn laatste artikel over de SKOV en werd het door de webmaster van ‘Groot-Waterland’ geweigerd, hoewel hij aangaf voldoende te weten van wat er speelt. Natuurlijk werd hij onder druk gezet en ik weet ook hoe.

Op de man spelen

Als uitvoerende bestuurders van de SKOV op de man beginnen te spelen, weet je dus dat je beet hebt. Ze hadden ook iedereen  uit kunnen nodigen om uit te leggen dat ze alles prima voor elkaar hebben. Maar dat doen ze natuurlijk niet. Ik ben niet onjuist geïnformeerd en de documenten waar ik over beschik zijn niet vervalst. Mensen die zichzelf volkomen overschatten en zonder enige ervaring of opleiding leiding denken te kunnen geven aan een grote complexe organisatie die door de landelijke overheid voortdurend met van alles en nog wat wordt opgezadeld, hebben als regel maar één manier om met kritiek om te gaan. De kritiek is vijandig omdat het hun gezag ondermijnt en de criticus moet onschadelijk worden gemaakt. Dat doen ze dus. Het gevolg is dat er een angstige organisatie ontstaat waarbinnen niet meer openlijk gezegd kan worden wat zou moeten worden gezegd.

Vriendjespolitiek

Op die manier komen de hielenlikkers, baantjesjagers en beschermers van eigen privileges bovendrijven. Ze zien hun kans zich als getrouwe vazallen van genade te laten voorzien. Vriendjespolitiek doet zijn intrede. “De organisatie is door en door rot”,  vertelde iemand me die de organisatie van een afstand volgt en zijn eigen informanten heeft. “Mag ik je citeren, vraag ik gretig?” Dat is geen probleem: “zolang je maar niet vertelt dat je het van mij hebt”. Al weer een aanwijzing. Zelfs mensen die niet of niet meer tot de organisatie behoren, nemen geen risico’s. Ik begrijp het. In Volendam hangt alles met elkaar samen.

“De onderwijscultuur is nog redelijk op orde”, verzekeren ingewijden me: “Maar als het zo doorgaat gaat de kwaliteit van het onderwijs onherroepelijk lijden onder de falende organisatiestructuur.” Ze wijzen er daarbij op dat de twee uitvoerende bestuurders een bijna bejaarde uitvoerende bestuurder hebben aangesteld waaraan ze vervolgens als toezichthoudend bestuurder leiding willen blijven geven. Een recept voor nog meer ongelukken en geldverspilling.

Ingrijpen

Het is tijd om in te grijpen. Persoonlijk zit ik te denken aan de manier waarop FC Volendam en LOVE ooit zijn gered. Een volkomen nieuw toezichthoudend bestuur van mensen met niveau en bestuurservaring. Die stellen professionele bestuurders aan die zich elders hebben bewezen en jong genoeg zijn om een aantal jaren met geduld en wijsheid te werken aan het gezond maken van de organisatie.

Een toeziend bestuur dat de wijsheid heeft om collectief af te treden, zou het beste zijn dat de organisatie kan overkomen. Nu verlenen ze nog legitimiteit aan brokkenmakers die gezag en respect hebben verloren, gemanipuleerd worden en denken dat ze als blaffende sergeant-majoors de organisatie in het gareel kunnen houden.

Freek de Boer (71)
is vanaf 01-01-2008 uitvoerend bestuurder. Dick Mooijer (73) was 8 jaar toezichthouder en liet zich tot uitvoerend bestuurder benoemen. Dat laatste is in strijd met de code ‘goed bestuur’