Iedere dag ontstaan er vele
passieverhalen.
Pas zag ik
Jan Dulles weer prachtig zingen in ‘The Passion’. Ik had wat moeite om hem als
Jezus te zien. Daarvoor staat zijn schitterend gezongen rol als Judas in de
Volendamse uitvoering van ‘Jesus Christ Superstar’ van een aantal jaren geleden
me nog te sterk voor ogen. Ik heb wel wat met het lijdensverhaal. Het is een
verhaal dat volgens deskundigen met wat aanpassingen is overgenomen van de
Numeriërs. Dat hindert mij niet. Integendeel, het geeft het verhaal extra
kracht. Het is een uit de ervaringen van vele generaties van mensen geboren
visie op de donkere kanten van het leven.
Wie het
leven, zoals het zonder verhullingen in
werkelijkheid is, wil leren kennen, wende zich tot het lijdensverhaal. Je leert
het leven zien, zoals heel veel mensen dat hebben ervaren. De wereld met zijn
farizeeërs, verraders, meelopers, handen in onschuld wassers, soldaten die het
beulswerk doen, de zwijgende meerderheid, de opgehitste troepen en de
zilverlingen die worden betaald. Het gebeurt iedere keer weer als mensen die
macht hebben bedreigd worden door de waarheid en hun schuld proberen te
ontlopen door de rollen om te draaien. De onschuldige wordt zondebok en
gehangen.
Dat gebeurde
ook met Arthur Gottlieb, een werknemer van de NZA (Nederlandse Zorg Autoriteit)
die zijn bazen vele malen tevergeefs wees op de vele tekortkomingen in het
functioneren van de organisatie. ‘Weggetreiterd door zijn bazen’, kopt mijn
krant. Het wegmoffelen van zijn bevindingen en het pesten om hem tot outcast te
maken, waren voor Gottlieb een reden om een einde aan zijn leven te maken. De dood in gedreven door zijn bazen die hun
falen liever wegmoffelden.
Het zal niet
beter worden, verkondigt John Gray, de Britse filosoof die stelt dat
vooruitgang een mythe is en daar veel bewijzen voor aandraagt. Op de avond van
Goede Vrijdag luisterde ik tijdens de Filosofienacht naar zijn boodschap en
voelde de boosheid in me opkomen. John Gray mag dan gelijk hebben dacht ik,
maar dat geeft hem nog niet het recht om de hoop weg te nemen. Als mensen het
echt willen, kunnen de dingen veranderen. In het verleden hebben we het
misschien niet sterk genoeg gewild of waren we bang zelf vervolgd te zullen
worden als we het opnemen voor de waarheid.
Vanmorgen
las ik ‘Áfgebrand’ terug, het verhaal
dat ik met anderen schreef over de start van de ‘kwestie Bont’. Een Volendams
lijdensverhaal, een van de heel vele lijdensverhalen die de wereld kent. Een
verhaal dat laat zien dat we er nog lang niet zijn als we de mensen die macht
hebben voortdurend laten wegkomen met de brokken die ze maken om zichzelf te
beschermen. Arthur Gottlieb krijgt zijn postuum zijn onderzoek naar alle
misstanden bij de NZA. Op het nippertje kon worden voorkomen dat de NZA het
onderzoek zelf zou doen.
Het rapport
‘Afgebrand’ werd geschreven om de gemeenteraad van Edam-Volendam te bewegen een
eigen onderzoek in te stellen. Burgemeester Willem van Beek wist dat te voorkomen.
Hij, ex-burgemeester Frank IJsselmuiden en een aantal anderen, hebben een klein
lijdensverhaal teweeg gebracht en zijn daar nooit voor ter verantwoording
geroepen. Net als ex-burgemeester IJsselmuiden nooit ter verantwoording is
geroepen voor zijn nalatigheden bij het voorkomen van de Nieuwjaarsramp en voor
het feit dat hij zondebokken zocht om zijn eigen aandeel weg te moffelen.
Het
passieverhaal is geen uniek verhaal. Het is een model dat op heel veel
situaties past en zich in allerlei gedaanten blijft herhalen. Ieder verhaal
heeft zijn eigen farizeeërs, soldaten als beulen, verraders, meelopers, handen
in onschuld wassers, opgehitste troepen
en zwijgende meerderheid. In het verhaal ‘Bont’ kan ik ze aanwijzen, stuk voor
stuk. De wereld wordt pas beter als we ze niet alleen in dit geval, maar altijd
weer opnieuw ter verantwoording roepen.
Ze kunnen
ons kwaad doen en zullen dat zeker proberen. Maar zo lang we daar bang voor
blijven, krijgt John Gray zijn gelijk.
